SGK YEMEK YARDIMI İSTİSNASI
02.12.2024 tarihinde yapılan yönetmelik değişikliği sonucunda kafalar iyice karıştı. Herkes konuyla ilgili bilgi sahibi oldu ama aydınlatılması gereken bazı noktalar ortaya çıktı. Yazımızda konuyla ilgili karanlık noktaların aydınlatılması hedeflenmiştir.
YASAL MEVUZAT
b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
c) (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemeler prime esas kazanca tabi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tabi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınmaz. (5510 Sayılı Kanun Madde 81)
12/5/2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 97 nci maddesinin yedinci fıkrasının (a) bendi aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.
“a) İşyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda, sigortalıya yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin nakit olarak ya da yemek hizmetinin alınması dışında kullanılabilecek yemek kartı/çeki/kuponu gibi araçlarla sağlanması halinde, fiilen çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin Kurum Yönetim Kurulunca belirlenen tutarının fiilen çalışılan gün sayısı ile çarpılması sonucunda bulunulacak tutarını aşmayan kısmı prime esas kazancın hesabında dikkate alınmaz. (SSİY Madde 97)
Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu tarafından alınan 17.11.2022 tarihli ve 2022/323 sayılı Karar ile yemek bedeli adı altında sigortalılara veya sigortalılar için üçüncü kişilere yapılan her türlü ödemelerin, günlük asgari ücretin yüzde 23,65’ inin prime esas kazançtan istisna tutulmasına karar verilmiştir. (2022-22 sayılı genelge)
Yıllar itibariyle belirlenecek yemek yardımı ödemelerinin kurumca belirlenecek tutara kadar olan kısmının prime esas kazanca dahil edilmeyeceği, belirlenen tutarları aşan kısmın ne adla yapılırsa yapılsın prime esas kazanca dahil edileceği kanun maddesinde düzenlenmiştir.
Aynı kanun maddesinde ayni yardımların herhangi bir üst sınır olmaksızın prime esas kazanca dahil edilmeyeceği de düzenlenmiştir.
Ayni yardımdan kastedilenin; nakit para yerine mal veya hizmet şeklinde yapılan yardımlar olduğu anlaşılmaktadır. Bu yardımlara Gıda Yardımı, Giyim Yardımı, Sığınma Yardımı gibi yardımlar örnek verilebilir.
Kanun maddesinde belirtilen yemek yardımı istisnasının ne şekilde uygulanacağı yönetmelik ve genelge gibi alt mevzuatla düzenlenmiştir.
Yönetmelik maddesine göre:
İşyerinde veya eklentilerinde yemek verilmemek şartıyla;
- Nakit veya Yemek Hizmeti alınması dışında kullanılabilecek araçlarla yemek hizmeti sağlanıyorsa SGK Yönetim Kurulunca belirlenen oran sonucunda bulunacak tutara kadar olan kısım prime esas kazanca dahil edilmeyecek olup aşan kısmı kazanca dahil edilecektir.
- Yemek Hizmeti alınması amacıyla kullanılabilecek araçlarla bu hizmet sağlanırsa, tutar sınırlama olmaksızın prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
Genelgenin ilgili bölümünde Yönetim Kurulunca belirlenen oranın %23,65 olarak kararlaştırıldığı belirtilmiştir. Bu oran her yıla ait brüt asgari ücretin bir günlük tutarı ile çarpılacak ve fiilen çalışılan günlere ait yemek hizmeti istisna tutarı bulunulacaktır.
Konuyla ilgili kanun çok açık olmakla birlikte alt mevzuatta yer alan hükümler nedeniyle kafa karışıklığı meydana gelmektedir. Kanun maddesinde kurum tarafından belirlenen tutarların prime esas kazanca dahil edilmeyeceği net olarak ifade edilmektedir. Ancak alt mevzuatta bazı durumlar ayni yardım gibi değerlendirilmiş ve bu noktada kafa karışıklığı meydana gelmiştir.
Burada amaç işverence çalışana yemek hizmeti sunulmasını sağlamak ve teşvik etmektir. İşveren veya çalışanlarca bu hakkında farkla amaçla kullanılmasını engellemek amacıyla alt mevzuatta birtakım önlemler almıştır.
Bunun sonucu olarak da yapılacak ödemenin yemek hizmeti dışında kullanılmasına engel olmayı amaçlamıştır.
Yemek alımı dışında da kullanılabilecek kart, çek, kupon gibi araçlarla işçiye ödeme yapılmasını nakit ödeme yapılmış gibi değerlendirmiş ve belirlenen tutarı aşan kısmını kazanca dahil etmiştir.
Bence yönetmelik bu araçları sayarak bu hususta tereddüte yer bırakmamış ve bu araçlarla yapılacak ödemelerde de nakit ödenmiş gibi işlem yapacağını ifade etmiştir.
Aslında yemek yardımının nakit olarak yapılmaması ve başka alanlarda kullanılabilecek araçları kullanarak ödenmesi durumu ayni yardım olarak değerlendirilebilir. Çünkü ayni yardım nakit ödeme dışında kişiye mal ve hizmet olarak yapılan desteklemedir. Burada işveren çalışanına yemek alımı dışında kullanılabilecek nitelikte bir kart vermesi ile gidip marketten erzak alıp vermesi veya bir ayakkabı alıp vermesi aynı şey olarak değerlendirilebilir. İki durumda da işveren kişiye nakit bir ödeme yapmamış ve ayni yardımda bulunmuştur.
Tabi sonuç olarak kurum tarafından yapılan incelemelerde yönetmelikte belirtildiği şekilde işlemler tesis edilecektir. Yönetmelik maddesinde nakit veya yemek dışında kullanılabilecek bir araçla yapılan ödemelerde istisna tavanı uygulanacağı açıkça ifade edilmiştir. Yapılacak incelemelerde de belirtilen bu kriterlere göre hareket edileceği açıktır.
Bu nedenle kurum nazarında yapılacak incelemelerde sıkıntı yaşamamak adına belirtilen araçların yemek yardımı ödemesinde kullanılmaması gerekmektedir. Aksi takdirde kurumun yapacağı işlemlere karşı yargı yoluna müracaat edilmesi gerekecektir.
Kanun maddesinde yemek için ödenen tutarların kurum tarafından belirtilen sınırlara kadar olan kısmının kazanca dahil edilmeyeceği, aşan kısmın kazanca dahil edileceği düzenlenmiştir. Ortada açık bu kanun hükmü varken yargıdan aleyhe kesin karar çıkar demekte ne kadar sağlıklı olacaktır tartışılır.
Faydalı olması dileğiyle.